به گزارش “ایران اقتصادی“، اگرچه از روز گذشته یک سامانه بارشی به غرب کشور وارد شده و در برخی از نقاط بارش باران رقم خورده؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از یک ماه است در 23 استان کشور حتی یک قطره باران هم نباریده و همین موضوع خشکسالی‌ها را تشدید کرده است. حالا بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، کارشناسان می‌گویند که سال آبی جدید که ابتدای مهرماه آغاز شده و تا پایان شهریور 1402 نیز ادامه دارد، سومین سال خشک ایران خواهد بود.
آخرین داده‌های شرکت مدیریت منابع آب ایران شرایط را به زبان اعداد و ارقام به تصویر می‌کشد. بر اساس گزارش این شرکت در تاریخ 23 مهر 1401، پرشدگی مخازن سدهای ایران تنها 37 درصد است و در حدود 200 سد مخزنی کشور فقط حدود 18 میلیارد مترمکعب آب ذخیره شده است.
البته پراکندگی و میزان پرشدگی سدها در نقاط مختلف کشور یکسان نیست و برخی از استان‌ها شرایط سخت‌تری دارند. ازجمله سد اکباتان همدان که تنها یک درصد پرشدگی دارد و میزان ذخایر آن 91 درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته است.
کاهش 72 درصدی بارش‌ها
در همین حال، میزان بارش در 23 استان کشور صفر گزارش شده که 100 درصد از متوسط درازمدت بارش‌ها یعنی میانگین 54 سال اخیر کمتر است. از جمله تهران، سمنان، همدان، البرز، قم، سیستان و بلوچستان و یزد که بارش در این استان‌ها این ماه صفر گزارش شده است. این در حالی است که فصل پاییز، یکی از مهم‌ترین فصول سال از نظر بارش هاست.
در 5 استان دیگر از جمله گلستان و فارس نیز شرایط بارندگی نامطلوب بوده است. تنها در 3 استان گیلان، مازندران و هرمزگان وضعیت اختلاف چندانی با شرایط نرمال نداشته است. در مجموع ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور در این مدت معادل 1.3 میلیمتر بوده و این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت 72 درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 64 درصد کاهش داشته است.
این موضوع علاوه‌بر آب‌های سطحی و ذخایر سدها، بر سفره‌های آب زیرزمینی نیز تأثیر منفی دارد. بویژه آنکه خشکسالی نه تنها ورودی آب به سفره‌های زیرزمینی را کاهش می‌دهد، بلکه موجب افزایش برداشت از آبخوان‌ها و منفی‌تر شدن تراز آب‌های زیرزمینی نیز می‌شود.
تأخیر در شروع سال زراعی به خاطر بی‌آبی
سخنگوی صنعت آب در تشریح شرایط کم آبی سال آبی جاری و راهکارهای مدیریت این وضع از اقداماتی مانند عقب انداختن کشت پاییزه امسال خبر می‌دهد. فیروز قاسم‌زاده به «ایران» می‌گوید: «وزارت نیرو در راستای توزیع بهینه آب در بخش‌های مختلف مصرفی و رعایت احتیاجات عمومی، به‌طور سالانه برنامه منابع و مصارف را در سطح حوضه‌های آبریز و استان‌های مختلف تنظیم می‌کند.
این برنامه در ابتدای پاییز هر سال آبی و باتوجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی در نظر گرفته می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور، در خصوص وضعیت بارش پاییز و زمستان، احتمال وقوع بارش‌های زیر نرمال در پاییز بالاست و در این مدت نیز مشاهده شده که مهرماه خشک و کم‌بارشی داشته‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «همین امر بعد از دوسال خشکی متوالی و کاهش ذخایر آبی کشور باعث حساسیت بیشتر در تنظیم برنامه‌های منابع و مصارف شده است. از این رو، مشارکت جدی بخش‌های مختلف مصرف در تنظیم برنامه‌های منابع و مصارف جلب شده است. با انجام تحلیل‌ها در قالب سناریو‌های مختلف حداکثر تلاش بر این است که محدودیت‌های ناشی از کمبود منابع آبی حداقل اثر روی ذینفعان داشته باشد.
در همین راستا، برنامه‌ریزی‌ها بویژه در بخش کشاورزی به نحوی در نظر گرفته شده که کشت پاییزه در نیمه دوم پاییز و با شروع بارش‌های پاییزه آغاز شود.» امسال در حالی کشت پاییزه با تأخیر انجام می‌گیرد که معمولاً هر سال در اواخر شهریور ماه کشت پاییزه آغاز می‌شود و این موضوع نشان‌دهنده تأخیر در شروع سال زراعی جدید نیز هست.
ضرورت مدیریت مصرف آب در تمام بخش‌ها
اما موضوع کم‌آبی تنها به بخش کشاورزی خلاصه نمی‌شود. در حال حاضر حتی تأمین آب شرب نیز با محدودیت‌های جدی مواجه است. بویژه در 23 استانی که سال بی‌بارشی را آغاز کرده‌اند. سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه وضعیت منابع آبی به‌صورت پویا در وزارت نیرو مورد تحلیل قرار می‌گیرد، می‌گوید: «در مقاطع مختلف، میزان آب قابل تحویل استخراج و تحویل بخش مصرف شود. اما شرایط سخت است.
از سوی دیگر تأمین آب شرب به‌عنوان یک اولویت ویژه بر اساس تکلیف قانونی در دستور کار وزارت نیرو است و در برنامه منابع و مصارف، اطمینان لازم برای تأمین بدون تنش آب شرب حاصل می‌شود. اما با توجه به محدودیت‌ها، مدیریت مصرف در این بخش یک ضرورت است.»
او ادامه می‌دهد: «وزارت نیرو، برنامه‌های اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی را در قالب برنامه‌های مختلف در دستور کار دارد تا ضمن تبیین شرایط منابع آبی به هموطنان، روش‌های کنترل و بهینه‌سازی مصرف را نیز آموزش بدهد. اما موفقیت در این زمینه نیازمند همراهی مردم عزیز و توجه به شرایط موجود است.»
ضرب‌الاجل تغییر محل تأمین آب صنعت
در روزهای اخیر معاون اول رئیس‌جمهور به وزارت نیرو مأموریت داد که برای تغییر منابع آب مصرفی صنایع ضرب‌الاجل بگذارد. به این ترتیب که با توجه به شرایط آبی کشور، نیاز صنایع نباید از منابع آب شرب تأمین شود.
سخنگوی صنعت آب در این باره بیان می‌کند: «در بخش صنعت با تأکیدات صورت گرفته و برنامه‌ریزی‌های انجام شده، بازچرخانی آب، استفاده از پساب و آب دریا به‌طور جد دنبال می‌شود تا از این طریق، بارگذاری نیاز صنعت روی آب شیرین به حداقل برسد.»
تصویب سند سازوکار هماهنگی بین بخشی آب
قاسم‌زاده در پایان خبر می‌دهد: «به منظور تضمین اجرای برنامه‌های منابع و مصارف و بهینه‌سازی مصارف آب، سند سازوکار هماهنگی بین بخشی آب – به عنوان یک سازوکار استقرار حکمرانی آب- توسط وزارت نیرو تنظیم و در شورای عالی آب مصوب شده است.
در این سند نقش دستگاه‌ها و ذینفعان مختلف تبیین شده تا از طریق مشارکت ذینفعان و ذی‌مدخلان بتوان اثر محدودیت‌های منابع آبی را در معیشت مردم به حداقل رساند.» بر اساس شرایط بارشی 3 سال اخیر می‌توان گفت که دسترسی ایران در این سال‌ها به منابع آبی محدودتر شده و احتمال دارد که این روند ادامه دار باشد. از این‌رو تنها راهکار موجود سازگاری با شرایط و اصلاح مصارف مطابق منابع آب در دسترس است.
تمام حقوق برای «ایران‌اقتصادی» محفوظ بوده و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است