سناریوهای قیمت نفت و دلار در بودجه 1402

به گزارش “ایران اقتصادی“، یکی از موضوعاتی که هر سال در زمان بودجه ریزی مورد توجه قرار می گیرد، پیش بینی قیمت ارز و نفت به عنوان منابع اصلی درآمدی دولت در بودجه است.

امسال نیز با ابلاغ بخشنامه بودجه توسط رئیس جمهور با محوریت دستیابی به ثبات اقتصادی به عنوان اهداف محوری بودجه 1402، مسئله پیش بینی نرخ ارز و نفت مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.

برخی از کارشناسان معتقدند باید در این زمینه کاملا واقع بینانه عمل کرد تا در نهایت بودجه کشور با کسری مواجه نشود. در مقابل نیز برخی معتقدند حتی باید بهای نفت و ارز را در بودجه 1402 کمتر از ارقام محتمل در نظر گرفت تا اقتصاد کشور در سال 1402 با مشکل چندانی مواجه نشود.

موضوع درآمدهای مالیاتی نیز از مواردی است که برخی کارشناسان معتقدند باید با حرکت کردن به سمت آن، بتدریج از بودجه نفتی فاصله گرفت.

یکی از این کارشناسان، محمود زرین ماه؛ پژوهشگر اقتصاد سیاسی است. وی در این باره به “ایران اقتصادی“، گفت: مساله ای که درباره بودجه در مرحله پیشنهاد، تصویب، ابلاغ و اجرا پیش می آید این است که نه تقریبا، بلکه تحقیقا پیش بینی ها و ارقام تحقق پیدا نمی کنند. چنین ملاحظاتی همیشه وجود داشته که البته بخشی از آن، طبیعی است و بخشی هم ناشی از مشکلات مدیریتی است.

پیش بینی نرخ کمتر از واقعیت برای نفت در بودجه

این کارشناس اقتصادی افزود: در بودجه سال گذشته نفت 70 دلاری پیش بینی شده بود و قیمت دلار هم بسته به تحقق یا عدم تحقق برجام مورد توجه قرار گرفت. سال گذشته در صورت عدم تحقق برجام، بهای دلار در بودجه بین 23 تا 24 هزار تومان پیش بینی شده بود و البته این رقم در صورت تحقق برجام بین 20 تا 22 هزار تومان در نظر گرفته شد. امروز اما با گذشت 6 ماه از سال 1401 می بینیم که قیمت دلار به 31 هزار تومان رسیده است.

زرین ماه در ادامه گفت: فکر می کنم نباید بر اساس ملاحظات، نرخ بالایی برای نفت یا دلار در بودجه پیش بینی کنیم. به عنوان مثال اگر نفت را در بودجه روی 100 دلار پیش بینی کنیم، ولی بعد قیمت آن به 80 دلار برسد، در این صورت مشکلات اساسی ایجاد می شود.

این پژوهشگر اقتصاد سیاسی افزود: این در حالی است که اگر به عنوان مثال قیمت هر بشکه نفت خام را در بودجه 70 تا 80 دلار پیش بینی کنیم، ولی قیمت آن در واقعیت به بالای 100 دلار برسد، مشکل خاصی برای بودجه و اقتصاد کشور پیش نمی آید چرا که طبق اسناد راهبردی ما، مازاد درآمد نفت به صندوق ذخیره ارزی می رود که زیر نظر مستقیم مقام معظم رهبری هزینه می شود. لذا اگر نفت و همچنین دلار را کمتر از چیزی که در واقعیت به فروش می رود پیش بینی کنیم و در بودجه قرار دهیم، برای ما بهتر است و عملا به مصلحت ماست.

نفت 70 تا 80 دلاری در بودجه

وی یادآور شد: در مجموع معتقدم در بودجه 1402 بهتر است نفت 70 تا 80 دلاری پیش بینی شود؛ هر چند معتقدم به دلایل مختلف از جمله بحران انرژی اروپا و اوکراین، جنگ روسیه و همچنین کاهش تولید نفت اوپک پلاس، قیمت نفت در پاییز و زمستان بسیار بالا خواهد رفت.

زرین ماه افزود: در زمینه دلار هم معتقدم که باید قیمت آن را پایین پیش بینی کرد. اگر در بودجه نرخ دلار بالا پیش بینی شود عملا واردکننده ها، تولیدکنندگان و عرضه کننده ها آستانه نرخ را بالا می برند. به عنوان مثال اگر در بودجه 1402 نرخ دلار را 32 هزار تومان پیش بینی کنیم، این موضوع در واقع به نوعی یک اعلام غیررسمی برای افزایش قیمت ارز محسوب می شود.

وی در ادامه گفت: ما عملا درر ابطه با نرخ تسعیر ارز، عرضه و تقاضا را حاکم کردیم یعنی وقتی ورودی دلار از طرف بانک مرکزی کم باشد میزان تقاضا بالا می رود در حالی که با معکوس شدن این روند، قیمت دلار پایین می آید. معتقدم که برای رسیدن به نتیجه مطلوب، باید همین حالت شناوری محدود را حفظ کنیم.

دلار 25 هزار تومانی در بودجه 1402

به اعتقاد این پژوهشگر اقتصاد سیاسی، در بودجه 1402 بهتر است دلار را بر مبنای 25 هزار تومان گذاشت، هر چند معمولا واقعیت این است که بودجه، متعهد به ارقام نیست و به دلیل مسائل سیاسی و تحریم نمی توانیم هیچ چیزی را به صورت دقیق پیش بینی و محقق کنیم که این موضوع برای اقتصاد ما طبیعی است.

زرین ماه در ادامه گفت: در مجموع معتقدم بهتر است در بودجه 1402، نفت با قیمت 70 تا 80 دلار، تعداد بشکه های صادراتی نفت خام هم یک میلیون و 500 هزار بشکه و نرخ ارز نیز 25 هزار تومان پیش بینی شود.

این کارشناس اقتصادی، مالیات را نیز یکی از منابع درآمدی دولت دانست که نقش آن در بودجه باید پُررنگ شود. زرین ماه یادآور شد: علیرغم رویکردی که مقام معظم رهبری، مجلس و دولت دارد ما درع مل می بینیم که درباره پیش بینی مالیات و همچنین تحقق آن، دچار مشکل هستیم.

وی افزود: سال گذشته قرار بود حدود 38 درصد درآمد دولت از محل مالیات تامین شود که البته درست هم عمل کردند، ولی مشکل اینجاست که این رقم برای اقتصاد ما بسیار کم است و از سوی دیگر با هیچ رقم جهانی نیز نمی خواند.

سهم مالیات در برخی کشورها تا 98 درصد؛ در ایران 38 درصد

این پژوهشگر اقتصاد سیاسی در ادامه گفت: در بیشتر کشورهای اروپایی تا 97 یا 98 درصد از بودجه دولت از محل مالیات ها تامین می شود که این موضوع را می توان در گزارش صندوق بین المللی پول مشاهده کرد.

طبق گزارش این صندوق، دانمارک 98 درصد بودجه اش را از محل مالیات تامین می کند. طبق گزارش صندوق بین المللی پول، این رقم در نیوزیلند 97 درصد، در استرالیا 80 درصد و در کانادا و انگلیس به 70 درصد می رسد، در حالی که در ایران تنها 38 درصد از درآمد دولت ناشی از دریافت مالیات است.

زرین ماه گفت: واقعا پتانسیل مسائل مالیاتی ما بسیار بالاست. ما مولفه مالیات بر ثروت را تقریبا نادیده گرفته ایم و در بودجه سال 1401 آن را کاهش نیز دادیم. هم دارایی و هم عایدی در ایران بسیار بالاست ولی موانعی بر سر راه تحقق درآمدهای مالیاتی وجود دارد.

وی همچنین با انتقاد از عملکرد مجلس در زمینه درآمدهای مالیاتی گفت: اصلا افتخار مجلس، کاهش مالیات و افزایش هزینه هاست. وقتی در یک سال دو بار حقوق ها افزایش می یابد به این معنی است که هزینه های دولت افزایش یافته ولی درمقابل، میزان درآمد ثابت مانده که این موضوع هم پیامدهای شدید اقتصادی و هم پیامدهای امنیتی دارد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: به عنوان مثال دولت هنوز نتوانسته بسیاری از مطالبات سال 99 و 1400 کارمندان و پاداش های بازنشستگی را پرداخت کند. چنین تلاش هایی دائم بار مالی دولت را اضافه می کند، بدون اینکه تغییری در مالیات دریافتی ایجاد شود.