اشتباه دولت قبل بورس را گرفتار باتلاق کرد

بتازگی بخشنامه بودجه سال 1402 و پیوست‌های پنج‌گانه آن از سوی رئیس جمهور ابلاغ شد. در بخشنامه بودجه سال ۱۴۰۲ ضمن تحلیل شرایط اقتصاد جهان و منطقه، رویکردها و سیاست‌های کلانی از جمله ایجاد ثبات اقتصاد، عدالت‌محوری، کارآمدسازی نظام حکمرانی و اصلاح ساختار بودجه، اجرای طرح‌های پیشران و مهم توسعه‌ای و اجرای سیاست‌های فعال بازار کار مدنظر قرار گرفته است.

موضوع پیش بینی درآمد در بودجه یکی از موضوعات اصلی مورد توجه دولت های مختلف بوده است به گونه ای که هر یک به راهکارهایی متوسل می شدند تا کسری بودجه خود را جبران کنند.

این موضوع در دولت گذشته به ماجرای بورس کشانده شد و کار به جایی رسید که برای تامین مالی، دولت مجبور شد در بورس دخالت کند و برخی از آن به عنوان فریب مردم یاد کردند. اما چطور و با چه راهکارهایی می توان با کمترین هزینه کسری بودجه را  جبران کرد درحالی که تورم زا نباشد؟

کم خرج ترین راهکار دولت برای جبران کسری بودجه ایجاد درآمد پایدار است

در این باره ساسان شاه‌ویسی؛ استاد دانشگاه در گفتگو با «ایران اقتصادی»، بهترین و کم هزینه ترین روش درآمدی دولت که بتواند کسری بودجه را جبران کرده و تورم زا نیز نباشد را درآمدزایی پایدار دانست.

این اقتصاددان ادامه داد: این بدان معناست که به دنبال تامین درآمد مطمئن باشیم که خود یک الزام برای کشور محسوب می شود. به بیان دیگر باید رویکردی را دنبال کرد که با تکانه های بیرونی هم جهت نباشد.

وی افزود: به عنوان مثال نباید شرایط به گونه ای باشد که با وقوع جنگ اوکراین قیمت نفت به عنوان یکی از منابع درآمدی دولت که در بودجه تعریف می شود، بالا برود و با پایان گرفتن این جنگ قیمت ها سقوط کند. یا ازآن طرف مثلا با تعریف یک تحریم، عملا بودجه کشور دچار تنگنا شود.

اصلاح نظام یارانه ای همچنان مسئله مهمی است

این اقتصاددان در ادامه گفت: این مواردی است که از گذشته وجود داشته، ولی امسال دولت سیزدهم موفق شد راهکار جدیدی بیابد و سیاست های دیپلماسی فعال اقتصادی با اولویت همسایگان را اجرایی کند. به این ترتیب موفق شد به یکسری از نظامواره ها و پیمان های منطقه ای یا فرامنطقه ای تنه بزند و با نگاه و چرخش به شرق و نگاه آسیایی، بستر مناسبی برای درآمدزایی پایدار ایجاد کند؛ درآمدی که از تکانه های بیرونی همچون تحریم تاثیر چندانی نگیرد.

شاه ویسی همچنین یکی دیگر از راهکارهای کوتاه مدت برای افزایش درآمدزایی دولت را اصلاح نظام یارانه های انرژی دانست و افزود: این موضوع بسیار انرژی بر است. نگاهی به حوزه برق و گازوئیل و همچنین تغییرات بین المللی قیمت بنزین، موضوع اصلاح نظام یارانه ای را پُررنگ تر می کند.

شاه ویسی در ادامه گفت: ما در حال حاضر 7 برابر نسبت متوسط جهانی، یارانه به سوختی می دهیم که همین امروز بسیاری به آن اعتراض دارند. به بیان دیگر بهای بنزین 3 هزار تومانی ما، حدود یک هفتم قیمت جهانی است. فقط کافی است پایمان را از کشور بیرون بگذاریم تا متوجه قیمت های واقعی سوخت بشویم.

9 دهک نیاز به دریافت یارانه ندارند

این کارشناس اقتصادی همچنین با مثبت دانستن اقدام دولت در اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی، خواستار توجه بیشتر دولت سیزدهم به این اصلاحات شد.

شاه ویسی افزود: وقتی می گوییم اصلاح نظام یارانه ای، من به عنوان یک کارشناس اقتصادی معتقدم که تقریبا 9 دهک جامعه نیازی به دریافت یارانه ندارند. در کشور ما 9 دهک جامعه و بیشتر برای دریافت یارانه ثبت نام کرده اند و از آنجا که 580 هزار نفر نسبت به قطع یارانه خود اعتراض داشتند و تعدادی هم که قبلا یارانه نمی گرفتند و حالا درخواست داده اند، آمار جدید مبین این است که بتازگی 2 میلیون و 580 هزار نفر دیگر به جمع یارانه بگیران اضافه شده است.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: من این موضوع را قبول ندارم. قطعا کسی که در نقطه دهک 9 یارانه می گیرد با کسی که در نقطه دهک یک، 2 و…یارانه می گیرد با هم متفاوتند.

شاه ویسی افزود: مطمئنا اگر سیاست های اقتصادی دولت و به عبارتی نظام اقتصادی ما بهبود پیدا کند، اولین دریافت را دهک های بالای جامعه دارند و دیرترین دریافت را دهک های پایین دارند، چون اصولا بستری برای فعالیت اقتصادی ندارند.

وی گفت: از نگاه من اگر قرار باشد ما یارانه ها را از طرف عرضه اصلاح کنیم، یعنی قیمت کالاهای اساسی را تغییر دهیم و آزادسازی انجام بگیرد و از آن طرف همه را به مردم بدهیم عملا هیچ اصلاح به نظرم اتفاق نمی افتد و فقط خرج عائله گری دولت افزایش پیدا می کند که در نوع خود باید تغییر کند.

منطقی نیست همه یارانه بگیرند

شاه ویسی ادامه داد: اعضای خانواده کمیته امداد و بهزیستی قطعا با کارکنان دولت و… فرق دارند. اگر قرار باشد به همه یارانه 300 یا 400 هزار تومانی بدهیم، چندان منطقی نیست.

این اقتصاددان همچنین خواستار پایین آوردن معافیت های مالیاتی چه در افزایش در پایه و چه در پوشش مالیاتی شد و افزود: گزارشات 2 ماهه و 4 ماهه دیوان محاسبات نشان از درآمد نسبتا بالا و مناسب از محل جذب درآمدهای مالیاتی دارد، ولی آیا کفایت می کند؟ همین گزارش می گوید هنوز نه در پایه و نه در پوشش، آن اتفاق بزرگتر و موثرتر رخ نداده است.

وی موضوع فروش دارایی ها را نیز در درآمدزایی دولت موثر دانست که البته در حال حاضر پایین ترین نرخ را دارد و البته می توان دلایل مختلفی برای آن فرض کرد.

شاه ویسی در ادامه گفت: بازارهای موازی هنوز فعالند و همچنان بخش بزرگی از پول یا در ارز یا رمزارز یا طلا تا حدودی هم در بازار سرمایه فعال هستند و دولت هنوز حداقل نتوانسته در بخش فروش دارایی های خود اقدام کند و تازه تعریف این بود که از طریق ETF ها بتواند این کارها را انجام دهد. اما اگر دولت بخواهد در این زمینه دخالت کند متهم می شود.

همان اتفاقی که در سال 98 رخ داد و دولت قبلی به اشتباه دخالت کرد و چالش بزرگی در بازار بورس ایجاد کرد. از سوی دیگر اگر هم بخواهد بازار را معطل بگذارد و رها کند عمدتا بازارهای موازی آن را قبضه می کنند و از ظرفیت فروش دارایی ها که می تواند برای دولت به عنوان یک منبع درآمدزایی پایدار شناخته شود، بی نصیب می ماند.